Алдымен аймақтағы іргелі оқу орны Қорқыт ата атындағы ҚМУ-ға бет бұрдық. Жоғары оқу орнынан кейінгі білім бөлімінің басшысы, техника ғылымдарының кандидаты Лаура Батырханқызы докторантураға қалай түсуге болатыны жөнінде ақпарат берді.

− Докторантураға кемінде 1 жыл еңбек өтілі және «магистр» дәрежесі бар тұлғалар қабылданады. Оған түсушілер жалпыеуропалық стандартқа сәйкес шет тілін меңгергенін растайтын халықаралық сертификат ұсыну қажет. Айталық,  TOEFL ITP – кемінде 460 балл, Intenet-based Test, TOEFL IBT шекті балл кемінде – 87,  TOEFL – 560 балл, IELTS – 5.5 баллдан жоғары болу  керек.

Маманның сөзінен шет тілін шебер меңгермейінше, докторант болудың оңайға соқпайтынын ұқтық. Осыдан соң PhD докторы болуға ниет білдіргендер санын білу үшін ғылыми жұмыстар және халықаралық байланыстар жөніндегі проректор  міндетін атқарушы Қали Әбдіұлымен тілдестік.

− Қазіргі таңда университетте 43 докторант және 402 магистрант білім алады. 2018 жылы 13 оқытушы PһD докторлық және кандидаттық диссертациясын жоғары дәрежеде қорғады. Өткен жылы  білім беру және ғылыми қызметті 18 ғылым докторы, 198 ғылым кандидаты, 18 PhD докторы және 180-нен астам ғылым магистрі атқарды. Соңғы 5 жылда университет ғалымдарының Web of Science Сore Collection (Clarivate Analytics)  базасында  49 мақаласы, Scopus базасында  127 мақаласы жарық көрді.

Цифрлармен танысқан соң  докторанттармен жолығуды жөн көрдік. «Білім жолына түскен жан күнделікті күйбең тіршілікті ойламау қажет» деген Әбу Насыр әл-Фараби бір сөзінде. Расында докторанттардың біз ойлағандай бос уақыты болмады. Университетке барған күні Лаура Батырханқызымен бірге докторанттардың қорытынды есебін тыңдадық. Өткен жылы Qazagym сайты қазақстандық авторлардың үштен бір бөлігі 2013 жылдан бастап жалған журналдарда мақала жариялайтынын, оған орташа құны шамамен 1500 АҚШ доллары жұмсалатынын жазды. Докторанттармен әңгімелесу барысында бұл түйткілдің де салдарын білдік.

1. Өткен жылы «Қызылорда суармалы алқабында күріштің суару режимін зерттеу» тақырыбында диссертация қорғадым. Одан соң  Білім және ғылым министрлігінің бақылау комитетіне құжаттар тапсырдым. Диссертация 3 ай осы жерде қаралады, оң шешім тапқан жағдайда PhD докторы атағы беріледі. Қазір сол шешімді күтудемін. Далалық зерттеу жұмыстары Қарауылтөбе экспериментальді учаскесінің күріш ауыспалы егістігінде орындалды. Жұмыстың мақсаты – облыстың суармалы алқаптарында күріштің экологиялық тиімді суару режимін анықтау.

2. Диссертациялық жұмыстың нәтижелері ғылыми мақала түрінде 19 басылымда жарық көрді. Оның ішінде «AGRIS» базасындағы, ҚР БҒМ Білім және ғылым саласындағы бақылау комитеті тізбесіндегі журналдарда және халықаралық, республикалық конференция  жинақтарында жарияланды.

3. Біз Scopus құрамына енетін баспаға 2014 жылы ТОО Science Invest Group Index Capital мекемесімен келісімшарт жасап, мақала бердік. Оған 800 мың теңге көлемінде қаржы аудардық. Алайда баспа материалды шығармады, салынған қаржыны да қайтармады. Осындай жағдай орын алмас үшін өз елімізде шетелдік басылыммен теңестірілген, ғылыми мақаланы сауатты түрде сараптайтын бір журнал болу қажет. Сонда ізденушінің ақшасы алаяққа емес, елдің қазынасына түсер еді.

 1. Диссертациямды «Арал өңірінің күріш ауыспалы егістігі жағдайында отандық биотыңайтқыштарды қолдану арқылы түйежоңышқа сорттарының өсіру технологиясын жетілдіру» тақырыбында қорғамақпын. Зерттеудің мақсаты − Аралдың тұзданған топырағын түйежоңышқаның ақ «Аркас» және тісті «Сарайшық» сорттарын егу арқылы құнарландыруға бағытталған.

2. Мақала жариялаудағы ең басты қиындық – нақты ғылыми басылым табу. Біз мамандыққа сай келетін шынайы журналды іздеуге көп уақыт жоғалтамыз.  Баспаға мақала бермес бұрын келісімшарт жасалады. Алайда ол журнал  Sсopys базасында заңды түрде тіркелмеуі мүмкін. Оны алдын-ала анықтай алмаймыз. Тағы бір мәселе, Sсopys жыл сайын жаңартылады. Сол кезде көп басылым базадан шығып қалады. Егер сіздің мақалаңыз бар басылым базаға ілікпесе, еңбегіңіз далаға кетеді. Докторант үшін Sсopys базасына бір материал жариялану керек. Келісімшартта мақаланы басып шығару мерзімі де көрсетіледі. Мен мақаламды Sсopys базасындағы  «Ecology, Enviroment and Conversation» журналына бердім. Осы айда мақаламның баспада тұрғанына жеті ай болды. Болмаған соң басылымға хат жаздым. Олар алдағы он күн ішінде мақаламның жарық көретінін айтты. Наурыз айында Sсopys-та жаңарту болады. Мен таңдаған басылым базаға ену-енбеуі белгісіз.  Егер базаға енбесе  төлеген 287 мың қайтарылмайды.  Мақалам Sсopys-қа шықса, күзде диссертациямды қорғаймын.

Мен осы тақырыпта басқа университтегі әріптестеріммен де тілдестім. Оларда оқу орны шетелдік баспамен келісімшартқа отырған. Бізге де осындай тәжірибе керек.