– ІТ мамандарының ассосациясы Қазақстандағы ІТ мамандардың тапшылығына байланысты компаниялармен біріге отырып бірнеше бағытта жұмыс істеп жатыр. Оның ішінде біз жастарды қай бағытта дамыту керектігі жөнінде орта және арнаулы жоғарғы оқу орындарына өзіміздің ұсыныстарымызды білдірдік. Яғни көнерген пәндерді алып тастап, заман ағымына қарай жаңа бағыттарды қосу жайлы ой тастадық. Неге? Себебі біздің облыстағы компанияларға ІТ мамандар ауадай қажет. Өңірде бағдарламалаушы мамандарды табу өте қиын. Өткені көпшілігі басқа облыстарға кетіп қалған. Компаниялар бізден ІТ мамандар сұрайды. Біз олардан 200-300 мың көлемінде қаржы сұраймыз. Сосын сол қаржыға ұтыс қорын ұйымдастырамыз. Бұны «Хакатон» деп атаймыз. Яғни ІТ бағытындағы бір проблеманы шешу керек деп бүкіл Қазақстандағы ІТ мамандарына хабар береміз. Алғашқы жарыс Қызылорда төңірігінде болды. Одан кейінгісінде 4-5 облысты қамтыдық. Әркім өз жұмыстарын көрсетіп жүлделі болды. Мұның тиімділігі өте көп. Бір ІТ маман таппай жүрген компанияда бірнеше таңдау болады. Ал ІТ мамандары өзара тәжірибе алмасады. Соңғы жарыстардың бірінде мобильді қосымша жасаған мамандар, қазір жалақысы тәуір жерлерге жұмысқа тұрды.

– Әрине. Қазір бағдарлама аясында ІТ мамандарға деген сұраныс артты. Мәселен, күні бүгінге дейін бір ғана бағдарламашы ұстап отырған мекемелер ақпараттық қауіпсіздік саласындағы мамандарды іздеп жатыр. Өйткені мұның бәрі бағдарламада қарастырылған. Ендігі біздің міндет – «Цифрлы Қазақстан» бағдарламасының жанына орындау стратегиясының индекаторларын беру. Өйткені сол индекатор арқылы болашақ мамандарды даярлауымыз керек.

– Қазір ақпараттық қауіпсіздікке өте қатты назар аударатын заман. Бүгінде интернеттегі ешнәрсеге сенуге болмайды. Мәселен сіз сөмкеңізді көшеде ашық күйде қалдырып кете алмайсыз ғой. Дәл сол сияқты әлеуметтік желіде құпия сөзіңіз жеңіл болатын болса, өзіңіз туралы ақпараттар ашық-шашық жататын болса, оны әркім теріс бағытта пайдалануы мүмкін. Қазақстанды былай қойғанда ақпараттық қауіпсіздік Қызылорда да үлкен мәселе болып тұр. Біздің өңірде айтарлықтай хакерлер жоқ, алайда көптеген мекемелердің сымсыз желі, Wi-Fi-ында қауіпсіздік шаралары жасалмаған. Егер өзге бір ниеттегі адам әлгі мекемеге барып, қосулы тұрған интернетті пайдаланатын болса, тікелей есеп бөліміне қолжетімділік алады. Бұл біз аудит жасағанда аңғарғанымыз. Ал егер мұнымен арнайы хакерлер жұмыс істесе облыстағы біраз мекемелер зардап шегеді. Қаламызда біздің бір команда «Ақпараттық қауіпсіздік аудитін жасау» компаниясын ашты. «Cyber Security 2018» деген. Сол компанияға жүгінуге болады. Олар аудит жасау арқылы қандай жерде ақау бар, қай жерден хакер бұзып кіруі мүмкін екенін айтып, тіпті қауіпсіздік шараларында жасап бере алады.

– Кез келген елде инновацияға көңіл бөлінеді. Алайда көпшілігінде тек бизнестің айналасында қалып қояды. Мәселен, біреу инновациялық жаңа дүние шығарса, мемлекет оған жеткілікті деңгейде назар аударып, қаржы бөлмесе, олар тағы да бизнес бағытына кетеді. Себебі қаражатсыз жаңа дүниеңді жарнамалай алмайсың. Бірақ оны кәсіпке айналдыру үшінде әлгі инновациялық дүниенің прототиптерін жасау қажет. Бұл миллиондаған қаржыны қажет етеді. Қазіргі таңда көптеген таныстарымыз өздерінің идеяларын Еуропаға, мұхит асып Америка елдерінде сынап көріп жатыр. Ал аймағымызды дамыту үшін ең бірінші мемлекеттік қолдау қажет. Онсыз ешнәрсе істей алмаймыз. Бір сөзбен айтқанда көштің соңында қаламыз. Қандай қолдау қажет десеңіз? ІТ жобаларды жасайтын адамдарға көмек көрсетсе жақсы болар еді. Біздікілер «тегін жұмыс орны, интернеті мен компьютер секілді керек-жарағын береміз, одан артық не керек?» дейді. Бұл қате түсінік. Мысалы, бір бағдарлама жасау үшін кемінде үш ай мен алты ай аралығында уақыт кетеді. Ал осы аралықта оған жатын жер, тамақ қажет. Егерде біз осынау дүниелерді қамтамасыз етпейтін болсақ, шығатын дүниелер мардымсыз болары талассыз. Екі үш аптаның көлемінде ғана жасап шығарған проекті сатуға да келмейді. Ал біз облыстың имиджін көтеретін авторлық үлкен жоба жасап шығарғымыз келсе, онда ауқымды түрде қолдау қажет Мысалы, қазір Қызылордаға шетел компаниялары әлеуметтік жобаларға ақша бөледі. Алайда ол қаражаттың қайда кетіп жатқаны бізге беймәлім. Енді сол қаржыны алып, білікті маманды алдырып, сол жағалаудағы ІТ-паркке жайғастырып, айына 500 мың айлық, жататын орнымен, командаңмен, ІТ жобаларыңмен Қызылордаға келіп жұмыс істеңдер, бірақ сендер шығарған жоба біздің облыстың атынан шығу керек дейтін болса, олар қуана-қуана келіседі. Мысалы мен қазір Қазақстанға келіп жұмыс істеуге даяр 4-5 команданы білемін. Олардың жұмыстары да сапалы. Мысалы Астанада «Сергекті» жасаған жігіттерді жақсы танимын. Қазір олар жоба таппай бос жүр. Ақша болған жерде проекті бар. Сондай 5-6 жобаны біздің өңірге әкеліп, 1-2 жыл инкубациядан өткізетін болса, оған Қызылордадағы ІТ мамандар жинала бастайды. Өткені біз әлі көп нәрседен хабарсызбыз. Қандай технологиялар бар екен жетік білмейміз. Біздің ізімізден ерген жастарда біздің білгенімізді ғана біледі. Ал осы жастар жаңағыдай ауқымды жобалармен жұмыс істеп, тәжірибе алмасса айналдырған екі жыл ішінде облыста ІТ экожүйесін жасап алар едік. Үлкен масштабта тәжірибе алмасудың бізге үйретері де, берері де көп болмақ.

– Бүгінде менде 5-6 команда бар. Әрқайсысы әртүрлі жұмыстармен айналысуда. Оның ішінде бизнеске арналған проектілермен жұмыс істеп отырғандарда бар. Оның бәрін нарыққа шыққанда бүге-шүгесіне дейін таныстыратын боламыз. Ал жеке өзіме келетін болсам, өзінің жеке идеясы бар жастарды жинақтап, ақпарат-технология мамандарының нарығын бақылап отырмын. Мәселен компаниялар тәуір ІТ маман іздесе, бізге хабарласады. Бізде облыстағы сол мамандардың базасы бар. Университет, колледж бітірген сауатты, талабы бар жастарды жанымызға жинақтап, өзін дамыту үшін тегін оқуларға жіберіп шыңдап жатырмыз. Бәрін тәмамдаған соң ыңғайы келгенше айлық мөлшері 100 мыңнан кем түспейтін жұмыстарға орналастырудамыз.

– Әр кезең жастарының өзінің талғамы бар. Осы күні жастардың жан-жағына аса бір қызығушылықпен қарамауы технологияның ескергенінен болуы мүмкін. Оларға бірнәрсені ұғу үшін мультимедиялық, анимациялық, шоулық технологиялырда пайдалану қажет. Сонда кез келген дүние түсінікті болады. Бұрын тек айтумен және оқумен түсіндірсе, қазіргі таңда тыңдау, көру арқылы түсіндіру анағұрлым ыңғайлы. Бүгінгі буында талап өте мықты. Оқытушыларда аға буын ретінде жастардың талғамына қарай жаңа технологияға ыңғайлануымыз керек.

– Қазіргі заманда бала компьютер мен ғаламторды игергені дұрыс. Планшетті бере салғаннан ұтылмайсыз. Тек көзі қитарланып қалмас үшін қадағалап отыру шарт. Сенсорлы технологиялар заманында өмір сүрген бала жаңа дүниелерді игеруге бейім болады. Өмірінде жаңа нәрсені байқап көрмеген адамды ақауы бар телефон немесе компьютердің алдына апарсаңыз не істерін білмей абдырап қалады. Ал бес жасар бала оның қай жері дұрыс еместігін анықтап, не бір тетігін басып жөндеп алуы мүмкін. Бұл дегеніміз технологияны игеру керек деген сөз. «Елу жылда – ел жаңа» деген жаңа нәрсенің барлығын бала шұқып, ұстап, жөндеп көруі керек. Сонда олар жаңа заманның адамы болады.

– Қазргі таңда экономикалық, саяси кітаптар оқып жүрмін. Соңғы уақытта Ноам Хомскийдің кітаптарын жиі оқитын болдым. Шығармалары өте қызықты, актуалды. Оның еңбектерінде әлемдік саясат, геополитика жайлы жиі жазылады. Онда әлемде болып жатырған соғыстар, ол не үшін болып жатыр, себепкер кім деген сауалдарға жауап іздейді. Сонымен қатар әлемдік аренадағы әр елдің рөлі қандай екенін айқындап береді.

– ІТ саласында жүргендіктен бар ойым ізімізден ерген жастардың осы саладағы біліктілігін арттыру, оларды қолдау, қоғамдағы рөлін жоғарылату болып жүр. Басты мақсат – ІТ мамандарының басын біріктіру.