Айтбай мешіті – қаладағы архитектура ескерткіштерінің ең көнесі. Оны 1878 жылы бай көпес Айтбай Балтабаев өз қаржысына салған.  Құрылысқа Әулиеатадан халық шебері – Исқан мен Камал ұста атсалысқан. Дегенмен мешіт көне нысанның бірі ғана емес, құпияға толы мекен. Тарихшылардың айтуымен, бір кездері мешіттің ішіндегі құдық туралы жазылған.  Құдық аталмыш нысанның төргі жағында орналасқан. Тарихи өлкетанушылардың болжауынша, құдықтың артында жерасты жолы бар екен. Ол жол шіркеу мен казармаға апаратын көрінеді. Шіркеу де көне нысанның бірі саналса, казарма – дарияның бойында орналасқан әскери ғимарат. Жерасты жолына кез келген адам түсе алмаған. Сол кездегі бай-көпестерге, шенді әскерге ғана рұқсат етілген. Одан кейін ешкім түспеген деседі.

– Басқа қалалармен салыстырғанда Қызылорданың ауа-райы жазда өте ыстық екені белгілі. Ширек ғасырдан бері келе жатқан мешітте салқындатқыш құрал болмаған. Осы тұста құдықтың атқарған маңызы зор. Ол – қанша ыстық болса да, имандылық үйінің ішкі ауасын бірқалыпты ұстап тұрады. Бүгінде құдық беті арнайы қақпақпен жабылып, бетіне кілем төселген, – деді Айтбай» мешітінің наиб имамы Қайырбек Отызбаев.

Тағы бір деректе мешіт Кеңес үкіметінің бергі кезінде жабылып қалады. Ол тұста бос ғимараттың сыртқы кірпіші ұстап тұрады. Өйткені биік нысанның іргесі берік, қабырғалары қалың болды. Жақында имандылық орны күрделі жөндеуден өтті, мешіт біршама уақыт жұмысын тоқтатты. Бүгінде 500 адамға арналған тарихи мешіт республикалық маңызға ие тарихи-мәдени ескерткіш қатарынан саналады.