БОЛАР ЕЛДІҢ БАЛАСЫН СӘЛЕМІНЕН ТАНИСЫҢ

Үлкен кісілер бір-бірін көргенде «Ассалаумағалейкум», «Уағалей­кум ассалам» деп жылы сәлемдеседі. Ер кісілердің осылайша аман­дасқаны ілтипаттылық сынай танытады. Бірде көше манында бір топ жас жігіт әңгімелесіп тұр екен. Мектеп табалдырығын бітіріп, оқуға түскен студенттер болса керек, қасына қосылған жолдасына  «о братан қалайсың?» дейді. Жүрер-жүрмесімді білмей тұрдым да қалдым. О тоба, біз осылай сәлемдесуші ме едік? Шаңырағына қонақ келсе, әкесі солай сәлемдеседі ме деп, ызаландым. Шынында, бүгінде жастардың сөйлесу, сәлемдесу мәдениеті ерсі көрінеді. Сізге ше?

Күнделікті өмірдегі адам­­дардың қарым-қаты­на­сы, бір-біріне жылы ле­біз білдіруі сә­лем­нен бас­талады. Сәлем – ұлттық тәрбиеміздің негізі, әліп­песі. «Ассалаумағалейкум» мұ­сылманша «саған бей­бітшілік тілеймін» дегенді білдірсе, бұған «уағалейкум ассалам» сіз­дің үйіңізге де бейбітшілік ті­леймін деген мағына береді. Қа­зақ халқында сәлемдесудің өзін­дік ерекшелігі бар. Тіп­ті, үйде адам жоқ болса да «ассалаумағалейкүм» деп сә­лем беру әдетке айнал­ған. Бү­гінде жасыратыны жоқ «привет» немесе «сә­лем» деп жалпы­лама айту үй­реншікті жағдай.

Бірде ғарышкер Тоқтар Әу­бәкіров ғарышқа ұшып, аман-есен елге оралады. Оны Қар­қаралы халқы хан секіл­ді күтіп алады. Содан «Шай­тан­көлге» келген бетте суға түседі. Туған жерін сағынған ғой деседі достары. Содан не керек, оның арты қиын бір жағдайға ұла­сады. Ертесіне ғарыш­кердің үстіне адам  көргісіз бір  жаралар пайда болды. Дәрігерге көрінген. Жақ­паған дәрісі жоқ. Кетер емес. Жара онайлықпен жа­зыла қоймайды. Бір кү­ні Тоқтар түс көреді. Тү­сін­де бір ақсақал «Әй Тоқ­тар! Сен менімен аман­даспадың ғой!» десе керек. Содан Тоқтар Қарқаралыға дәрігер­дің қарсылығына қа­рамай са­лып-ұрып келеді. Келе сала Шай­танкөлге бет­тейді. Жоғары кө­те­ріліп, көлді көре сала «Асса­лаумағалейкум» деп амандасады. Бір түн түнейді. Тү­сінде ма­нағы шал риза кейіпте көрініп, Тоқтардың үсті-басын қолмен бір сипап өтеді. Қанша мықты дәрігер емін таба алмаған, әлгі жара жазылады. Міне, сәлем­де­судің құдіреттілігі.

Құранда «ассалаума­ға­­лей­­кум» арабша «асса­ламу алей­кум» – «сізге Құ­дайдың ты­ныш­тығы бол­сын» деген­ мағы­наны біл­діреді. Демек, мұсыл­ман­шы­­лықта сәлем берудің не­гізі – тілек, екі мүмін кездес­кен жер­ден бір-біріне Тә­ңірінің тыныш­тығын ті­леп, дұға етеді. Мұсыл­ман­дардың сәлемдесу формуласы Құран аяттарымен және Пай­ғамбар (с.а.с.) ха­дистерімен бекі­тілген» деп жазылған.

Қазақта «Болар елдің ба­ласын сәлемінен тани­сың» деген аталы сөз бар. Бү­гінде бұл сөздің мәнісі қаш­қандай. Жо­ға­рыдағы «о, братан, қалай­сыңды» жал­ғастыра берсек, сә­лем­десуге мән бермейтін ұрпақ қа­лыптасады.

Мөлдір САБЫРЖАН